Pod koniec listopada 2018, 50 tysięcy drukarek z całego świata zaczęło nagle drukować dziwny manifest nawołujący do subskrybowania kanału PewDiePie w serwisie Youtube. Jak to możliwe? Otóż hacker o pseudonimie Giraffe chciał pokazać światu, jak bardzo kuleją zabezpieczenia drukarek. Znalazł w wyszukiwarce Shodan aż 800 tysięcy drukarek z otwartym dostępem z Internetu, po czym puścił wydruk na pierwsze 50 tysięcy z nich.

Co się zmieniło od tamtego czasu? Niewiele, co pokazuje ten news z końca sierpnia 2020, mówiący o przejęciu 28 tysięcy drukarek w ramach kolejnego eksperymentu. Można stwierdzić, że wszystko to tylko eksperymenty, w ramach których nie zrobiono nikomu żadnej krzywdy, nie skradziono żadnych danych itd. I o tych eksperymentach wiemy. Ale jeśli są z łatwością prowadzone na tak wielką skalę, to nasuwa się pytanie: o ilu nadużyciach związanych z drukarkami nie wiemy?

Główne zagrożenia dla drukarek

Konkretne podatności bardzo mocno się różnią pomiędzy poszczególnymi producentami, a nawet konkretnymi modelami drukarek. Generalnie jednak można mówić o pięciu klasach ataków:

• Denial of Service – czyli wszelkiego rodzaju prymitywne ataki polegające na zadrukowaniu całego dostępnego papieru, tonera, tuszu, głowicy itp., ale też nieco bardziej zaawansowane ataki prowadzące do trwałego uszkodzenia sprzętu
• Ominięcie systemów kontrolno-rozliczeniowych – i np. drukowanie całych książek na koszt np. pracodawcy, bez jego wiedzy i zgody
• Dostęp do zawartości drukowanych plików – możliwość ich ściągnięcia z pamięci lub systemu plików, ale również możliwość wymuszenia ich ponownego wydrukowania i przechwycenia w postaci wydrukowanej
• Dostęp do nazw zadań drukowania – metadane typu np. „Wypowiedzenie Jan Kowalski” też mogą mieć wymierną wartość (np. w celu wykrycia próby zwolnienia i odpowiednio wczesnego ulotnienia się z siedziby firmy)
• Możliwość wykonania własnego kodu (na samej drukarce lub na komputerach z podatnym sterownikiem) – np. w celu podłożenia jakiegoś własnego oprogramowania na przyszłość, np. na wypadek zwolnienia administratora, na wypadek wojny

Powyższe klasy ataków dotyczą stricte funkcji drukowania. Należy jednak pamiętać o tzw. urządzeniach wielofunkcyjnych, czyli drukarkach połączonych ze skanerem. W ich przypadku dochodzi kilka dodatkowych klas ataku:

• Dostęp do zawartości zeskanowanych plików – tylko pozornie jest to ta sama klasa ataku co wyżej, ponieważ wbudowany w drukarkę skaner tak naprawdę jest całkowicie osobnym urządzeniem (wspólną z drukarką ma co najwyżej część mechaniki, elektronikę do obsługi USB/Ethernetu i zasilacz), z osobnymi sterownikami i najczęściej bardzo słabą lub żadną ochroną zeskanowanych plików
• Możliwość wykonania własnego kodu – ponownie, z uwagi na całkowicie osobne sterowniki, jest to kolejne zagrożenie, o nieco odmiennej charakterystyce i najczęściej dotyczy bezpośrednio komputera ze sterownikami

Metody obrony

Przede wszystkim należy sobie uświadomić, że specyfika ataków na drukarki jest dość nietypowa. Istnieją dwie grupy ataków:

• dość prymitywne i najczęściej realizowane na chybił-trafił ataki z Internetu: badanie podatności poszczególnych modeli, różne eksperymenty, czasem próby kradzieży przypadkowych danych, aby potem próbować to zmonetyzować itp. – w przypadku drukarek i skanerów jest to jednak mniejszość
• przeważającą większością są ataki wewnętrzne – realizowane nie tylko z poziomu sieci firmowej, ale wręcz przez osoby z wewnątrz firmy – a co za tym idzie, nawet najlepszy firewall nie wystarczy

Podstawowe metody obrony przed atakami to:

• odcięcie dostępu na firewallu – przede wszystkim dostępu z Internetu, ale też z podsieci, które nie powinny używać drukarek (np. serwery, komputery do obsługi magazynu itp.) – zapobiegnie to większości ataków z zewnątrz, oraz podniesie poprzeczkę dla napastnika wewnętrznego
• użycie protokołów drukowania innych niż RAW (np. IPP) i całkowite zablokowanie na firewallu portu TCP 9100
• wyłączenie w panelu konfiguracyjnym drukarki wszystkich usług, których nie planuje się używać (np. dostępu FTP)
• zabezpieczenie tego panelu konfiguracyjnego hasłem, najlepiej ograniczenie dostępu do niego na firewallu
• unikanie drukarek ze znanymi poważnymi problemami z bezpieczeństwem (a mając taką drukarkę, przepięcie jej na zewnętrzny print serwer)
• aktualizowanie sterowników na komputerach, oraz firmware samej drukarki (w miarę dostępności takich aktualizacji)
• ograniczenie dostępu (np. do posiadaczy pracowniczej karty zbliżeniowej) i/lub monitoring wizyjny pomieszczeń z drukarkami
• fizyczne odłączenie lub uszkodzenie portu USB w drukarkach, które z założenia mają pracować w trybie sieciowym (aby zapobiec wymuszeniu ponowienia ostatnich wydruków sieciowych z poziomu komunikacji USB)
• wdrożenie systemu rozliczającego wydruki, oraz aktywacji zadań wydruku przez przyłożenie karty do czytnika (np. Brother Secure Print+)

Materiały dodatkowe

• hacking-printers.net – strona w całości poświęcona tematowi bezpieczeństwa drukarek
• ciekawy artykuł
• Exploiting Network Printers – prezentacja z Black Hat USA 2017
• narzędzie PRET (Printer Exploitation Toolkit)
• tu i tu – artykuły sponsorowane przez HP (ale warte uwagi) na Niebezpiecznik.pl